Congestiemanagement

Nederland heeft te maken met netcongestie. Ondanks dat je misschien niet precies weet wat dit inhoudt, kan je wel de gevolgen ervan ervaren. Zo zou je problemen kunnen ervaren met het krijgen van een nieuwe netaansluiting, of wordt je gecontracteerd transportvermogen niet zo hoog gezet als dat je graag zou willen. Zo komen er bijvoorbeeld ook steeds meer berichten over nieuwbouwwoningen en nieuwe bedrijfspanden die geen stroom kunnen krijgen.

Netcongestie is duidelijk een probleem. Maar wat is netcongestie precies? En wat kunnen wij hier aan doen?

WAT IS NETCONGESTIE?

Nederland heeft in de afgelopen jaren stappen gezet om te verduurzamen: processen worden geëlektrificeerd in plaats van dat er fossiele brandstoffen worden gebruikt en het aandeel van groene energie is toegenomen. Dit zijn positieve ontwikkelingen om de opwarming van de aarde tegen te gaan.

Er is alleen ook een keerzijde: het elektriciteitsnet is niet ontworpen op zoveel elektriciteitsgebruik en -opwek. Hierdoor raakt het elektriciteitsnet overbelast. De capaciteitskaart van Netbeheer Nederland laat de transportschaarste zien: alle plekken die gekleurd zijn hebben beperkingen op transportcapaciteit, simpelweg omdat het elektriciteitsnet het niet meer aan kan.

Netcongestie is te vergelijken met een snelweg: de weg is ontworpen om een bepaalde hoeveelheid auto’s te transporteren per bepaalde tijd. Als er veel meer auto’s gebruik willen maken van dezelfde weg, dan ontstaat er file: de zogenaamde congestie.

Netbeheerders zijn het elektriciteitsnet aan het uitbreiden: of, om de vergelijking door te zetten, de snelweg wordt verbreed. Echter gaat hier veel tijd overheen, omdat dit op veel plekken moet gebeuren. Daarom moeten er ondertussen andere oplossingen verzonnen worden, waardoor we beter gebruik kunnen maken van het elektriciteitsnet, zoals dit er nu is.

WAT IS CONGESTIEMANAGEMENT?

Congestiemanagement zijn oplossingen waarmee we de netbeheerders kunnen helpen om congestie op te lossen. Congestiemanagement gaat niet om het uitbreiden van het elektriciteitsnet, maar om het beter gebruik maken van het net zoals we dit nu al hebben.

Overbelasting van het elektriciteitsnet vindt plaats gedurende piekmomenten: over het algemeen is er buiten deze piekmomenten voldoende capaciteit beschikbaar. Daarom moeten deze piekmomenten afgevlakt worden. Ook dit is te vergelijken met de eerder genoemde snelweg: op het moment dat het spits is, kan de weg beter vermeden worden en zal de file ook verminderd worden. Congestiemanagement wordt daarom met name uitgevoerd met flexibel vermogen. Flexibel vermogen zijn apparaten die aanstuurbaar zijn en waarvan het belangrijk is dát ze een groot deel van de tijd stroom krijgen of leveren en welke ook gemakkelijk enige tijd (bijv. enkele uren) uit of juist aangezet kunnen worden. Voorbeelden hiervan zijn zonnepanelen, windturbines, batterijen, elektrische boilers, warmtepompen of koelcellen. De inzetplanning van deze assets kan worden aangepast aan de drukte van het elektriciteitsnet, waardoor pieken verminderd worden. Op deze manier kan er worden voldaan aan de eis om een installatie netneutraal aan te sluiten.

WAT IS EEN CSP?

CSP staat voor Congestion Service Provider. CSP’s worden erkend door TenneT om netbeheerders te ondersteunen in het verminderen van netcongestie. Een volledig register van alle CSP’s in Nederland is te vinden op de website van Tennet. Een CSP vertegenwoordigt grootverbruikers of opwekkers (zoals zonneparken of windmolens) bij de netbeheerder en maakt – in overleg met de netbeheerder – gebruik van verschillende vormen van congestiemanagement.

WELKE VORMEN VAN CONGESTIEMANAGEMENT ZIJN ER?

Momenteel zijn er twee vormen van congestiemanagement vastgelegd in de Netcode elektriciteit (Artikel 9.1 en bijlage 11 en 12). Deze twee vormen zijn een capaciteitsbeperking product en het redispatch product.

CAPACITEITSBEPERKEND CONTRACT (CBC)

Het capaciteitsbeperkend contract is een contract dat een klant heeft met de netbeheerder. Een dergelijk contract kan twee vormen hebben: mét afroep of zónder afroep. In de vergelijking van de snelweg is het de netbeheerder die je verbiedt om tijdens de spits auto te rijden.

In een CBC zonder afroep wordt er voor een bepaalde periode een beperking per dag vastgelegd. Dit wil zeggen dat gedurende een bepaalde tijdsslot op de dag minder vermogen kan worden afgenomen of geleverd.

Bij een CBC met afroep wordt er contractueel vastgelegd dat de netbeheerder van de klant mag eisen om de volgende dag op een bepaald tijdstip zijn vermogen te beperken. Een dergelijke aanvraag kan de klant niet weigeren en moet vóór de sluiting van de Day Ahead markt gedaan zijn (12 uur ’s middags voor een beperking de volgende dag). De klant wordt vergoed naar rato van de gemiste opwek/afname. In het contract wordt het maximale transportvermogen vastgelegd, dit is gelijk aan het standaard transportvermogen. Daarnaast wordt ook het minimale transportvermogen vastgelegd: de klant heeft altijd minimaal recht op dit transportvermogen, ook bij een beperking.

REDISPATCH PRODUCT

Redispatch is een methode om lokale knelpunten op het net te verhelpen. Redispatch wordt uitgevoerd via intradaymarkten zoals die van ETPA en EPEX SPOT die zijn gekoppeld zijn aan het GOPACS-platform. Het Grid Operator Platform for Congestion Solutions is een platform waarmee de netbeheerder op basis van de locatie van de aansluitingen een gelijk vermogen aan tegengestelde biedingen koppelt aan weerszijden van een knelpunt om zo het transport over het knelpunt te verminderen. In het geval dat een transformatorstation het knelpunt op het net is, zorgt redispatch ervoor dat er minder elektriciteit wordt getransporteerd over dit station. Specifieker wordt er een bieding aan 1 kant van het knelpunt voor opregelen gecombineerd met een bieding aan de andere kant van het knelpunt voor afregelen. Zo wordt de balans in het elektriciteitsnet niet beïnvloedt, terwijl er minder stroom via het knelpunt hoeft te lopen.

Meedoen op de GOPACS-markt kan met flexibele asset vanaf een vermogen van 100kW.

Daarnaast kan er een overeenkomst worden gesloten met de netbeheerder over redispatchbiedingen. Zo’n overeenkomst heet een biedplichtcontract. In dit contract wordt vastgelegd dat er altijd een redispatchbieding moet worden gedaan als de netbeheerder hierom vraagt. Voor het hebben van dit contract krijg je een vaste vergoeding, naast de variabele vergoedingen voor een redispatch.

Voorbeelden

De vergelijking met de snelweg is in dit geval zeer intrigerend. Als auto’s op een drukke snelweg moeten ritsen van een driebaansweg naar een tweebaansweg zal hier een knelpunt ontstaan. In het geval van elektriciteit is het dan mogelijk om een afslag vóór het ritspunt auto’s van de snelweg af te halen, en tegelijkertijd na het stuk tweebaansweg weer auto’s de snelweg op te laten rijden. Uiteindelijk zijn er zo evenveel auto’s die op de snelweg rijden, maar wordt het drukste punt vermeden. Zo ontstaat er geen file.

Laten we dit vergelijken met het voorbeeld van zonnepanelen. Er wordt een aanvraag voor biedingen met flexibel vermogen door de netbeheerder gedaan, omdat er een knelpunt wordt verwacht in de buurt van een klant. De klant reageert op deze aanvraag met een bieding op één van de intradaymarkten met het bedrag waarvoor degene het waard vindt om minder stroom in te voeden. Deze bieding wordt door de netbeheerder gekoppeld aan een bieding van een batterij aan de andere kant van het knelpunt die voor een bepaald bedrag minder wil afnemen. De netbeheerder zal in dit geval het verschil tussen de biedingen vergoeden.

ANDERE VORMEN

Er zijn nog een aantal andere vormen van congestiemanagement die nog in ontwikkeling zijn.

De non-firm ATO (waarover een codebesluit is genomen eind januari 2024) is een contract waarin er variabel recht is op transportcapaciteit: gedurende de dag is er niet 1 vaste transportcapaciteit, maar deze is gedefinieerd per tijdseenheid.

De groeps-CBC is inmiddels in een pilotfase beland, maar nog niet officieel in regelgeving verankerd. Bij een groeps-CBC draagt de netbeheerder een groep van bedrijven op om gezamenlijk hun vermogen te beperken. Deze bedrijven hoeven niet met elkaar gekoppeld te zijn via een directe lijn of GDS, in dit geval worden de bedrijven virtueel gekoppeld. De toepassing is met name voor bedrijven die allemaal dicht bij een knelpunt gelegen zijn.

Als laatste zijn er de Alternatieve TransportRechten (ATR). Waar de eerder genoemde contracten ervoor zorgen dat er tijdens piekmomenten het vermogen beperkt wordt, wordt er met de ATR contractueel geborgd dat klanten buiten de piekmomenten afnemen. Er zijn twee opties geopperd:

de tijdsblokgebonden transportrechten; dit is voor met name regionale elektriciteitsnetten bedoeld, waarbij er op bepaalde momenten van de dag wél transportcapaciteit beschikbaar is
de tijdsduurgebonden transportrechten; dit is voor het hoogspanningsnet bedoeld, en is vergelijkbaar met een CBC met afroep. In het contract wordt vastgelegd dat er recht is op capaciteit gedurende een minimale tijdshoeveelheid per jaar (het huidige voorstel is 85% van de tijd, vandaar de naam ATR85/15).

Naar verwachting worden deze ATR’s in de loop van 2024 geïntroduceerd. Bovendien wordt naar verwachting ook het Use-It-Or-Lose-It principe geïntroduceerd (ook wel UIOLI of Gebruik-Op-Tijd-Of-Raak-het-Kwijt GOTORK genaamd). Hiermee krijgt de netbeheerder het recht op gecontracteerd transportvermogen te beperken als deze langere tijd niet gebruikt wordt.

WAT KAN EMMETT GREEN VOOR U BETEKENEN?

Emmett Green is een Nederlands bedrijf dat zich richt op het leveren van duurzame energieoplossingen. Het bedrijf is erkend als CSP en biedt diensten aan voor congestiemanagement in de energiesector. Dit betekent dat Emmett Green namens klanten vermogen in kan bieden wanneer de netbeheerder meer of minder vermogen nodig heeft. Bijvoorbeeld om pieken in het elektriciteitsnet te beheren.

Door deel te nemen aan verschillende projecten gericht op het voorkomen van netcongestie, heeft Emmett Green waardevolle ervaring opgebouwd. Een van deze projecten betreft de implementatie van een gesloten distributiesysteem (GDS), wat fungeert als een zelfstandig mini-netwerk dat de energie distribueert naar de gebruikers binnen het afgebakende gebied. Het systeem kan ook gebruikmaken van slimme technologieën, zoals geavanceerde meters en controlemechanismen, om het energieverbruik te optimaliseren.

Daarnaast gebruikt Emmett Green innovatieve methoden om congestie te beheren, zoals het gebruik van simulaties gebaseerd op actuele en historische werkelijke data (bv 15 minuutdata). Deze simulaties stellen het bedrijf in staat om nauwkeurige voorspellingen te doen over het energiegebruik bij verschillende situaties. Bijvoorbeeld wat de impact is van een warmtepomp, elektrische boiler, elektrolyser, laadpaal of bijvoorbeeld een (warmte)batterij. Of wat juist mogelijk is als er een deel van de tijd wel transportcapaciteit is middels een CBC contract. Door deze voorspellingen kan Emmett Green het energiegebruik en de productie van hun klanten zo goed mogelijk afstemmen om congestie te voorkomen. Dit helpt niet alleen om de stabiliteit en betrouwbaarheid van het elektriciteitsnet te waarborgen, maar draagt ook bij aan het verlagen van de energiekosten van haar klanten.

De bovengenoemde congestiemanagement-oplossingen kunnen wij voor u faciliteren. Het afsluiten van een contract met de netbeheerder, het volledig automatisch aansturen van uw flexibele assets (zoals zonnepanelen, windmolens, batterijen, Eboilers, warmtepompen en elektrolysers) of het inbieden op het GOPACS-marktplatform. Zo wordt u ontzorgd, maakt u financieel optimaal gebruik van uw installaties en helpt u mee aan verduurzaming.